انگیزه نمیاد؛ تو باید شروع کنی!
خیلی‌ها فکر می‌کنند که برای شروع هر کاری مثل مطالعه یا تلاش برای موفقیت (مثل کنکور) باید اول انگیزه بیاید و بعد شروع کنند در حالی که طبق پژوهش‌های علمی، این برداشت ناقصه وتوجیه های خاص خودش وداره که ما در این مقاله به آن خواهیم پرداخت.
انگیزه واقعاً چی هست؟
انگیزه از دیدگاه روان‌شناسی، نیرویی درونی یا بیرونی برای جهت‌دهی و تداوم رفتار تعریف میشود و همچنین از آن به عنوان محرک عمل یاد میشود. اما برخلاف تصور رایج، انگیزه همیشه قبل از عمل نمیاید خیلی وقت‌ها عمل، خودش انگیزه‌ساز میشود. و توجه به این نکته میتواند به بسیاری ازبهانه های ما برای عدم شروع خاتمه دهد.
به چرخه زیر دقت کنید:
عمل بیشتر→ انگیزه →عمل
طبق «قانون فعال‌سازی» در روان‌شناسی، شروع کاری ( هر چند کوچک) باعث میشود مغز حس موفقیت و پیشرفت بگیرد چرا کهاین حس باعث ترشح دوپامین میشه و در نتیجه انگیزه برای ادامه افزایش پیدا می‌کند.پس به‌جای اینکه صبر کنیم انگیزه بیاد، باید با عمل کوچک، موتور انگیزه را روشن کنیم.
به این جمله توجه کنید که خیلی هم بی ربط به بحث چگونگی کارکرد انگیزه نیست:
[برای موفق شدن باید موفق بود]
انگیزه درونی vs انگیزه بیرونی:
با تعریف محرک ِعمل بودن انگیزه آن را به دو دسته میتوان تقسیم کرد :
انگیزه درونی: این نوع از علاقه، معنا و رشد شخصی ناشی میشود .( مثلاً کسی برای کنکور می‌خواند برای رسیدن به رشته مورد علاقه خودش بدون این که کسی از بیرون تشویقش کرده باشه).
انگیزه بیرونی: از پاداش یا فشار بیرونی ناشی میشود مثلا (نمره، رقابت، خانواده، موقعیت اجتماعی).
بهترین حالت برای کنکوری‌ها چیست؟
ترکیب این دوتاست: مثلا اول از محرک بیرونی برای شروع استفاده کنند، بعد کم‌کم با حس پیشرفت و علاقه، انگیزه درونی رشد کند یا حتی بالعکس میتوان با انگیزه های درونی وشخصی شروع کرد و انگیزه های بیرونی مثل تشویق وحمایت خانواده را نیز در نظر گرفت.
انگیزه؛ گاها چیزی که بعد از شروع می‌آید، نه قبل از آن
خیلی از کنکوری‌ها فکر می‌کنند برای شروع درس‌خواندن باید «انگیزه‌ی قوی» داشته باشند. منتظرند یک روز صبح با انرژی فوق‌العاده از خواب بیدار شوند و بدون خستگی تا شب بخوانند. در حالی که همیشه نمی‌توان چنین انتظاری را داشت و نقش تدوام را در پیشرفت انکار کرد. حالا بپردازیم به توضیح اینکه چرا درست بعد از انجام یک عمل ما انگیزه مند میشویم؟
چرا این‌طور است؟
وقتی یک کار را حتی در مقیاس کوچک شروع می‌کنیم (مثلاً فقط باز کردن کتاب یا خواندن ۵ دقیقه یک مبحث)، مغز ما دوپامین آزاد می‌کند؛ هورمونی که حس پیشرفت و لذت می‌دهد. همین حس کوچک، میل ادامه دادن را ایجاد می‌کند.به همین دلیل است که روان‌شناسان می‌گویند: «انگیزه محصول عمل است، نه پیش‌نیاز آن.»
عادت سازی مهم تر از انگیزه لحظه ای:
تحقیقات نشان می‌دهند که عادت پایدار قوی‌تر از انگیزه گذرا است. چرا که انگیزه میتواند تحت تاثیر امور مختلفی مثل تغییرات فیزیولوژیکی، پدیده های روانی یا خلق روزانه قرار بگیرد پس چیز دائمی و پایداری نیست ونمیتوان کارها را با تکیه برآن پیش برد. یه مثال کنکوری باهم بزنیم:
[یعنی اگه داوطلب بتونه مطالعه رو به یک روتین روزانه تبدیل کنه، حتی روزهایی که انگیزه نداره، باز هم ادامه می‌دهد.]
بررسی انگیزه از دو جنبه:
۱_ اثر پومودورو و گام‌های کوچک:
مغز انسان شروع کارهای بزرگ را به تأخیر می اندازد چون سنگین به نظر می‌رسند. اما تقسیم یک کار بزرگ به بخش های کوچک میتونه کار رو راحت تر کنه. مثال کنکوری: اجرای تکنیک پومودورو (۲۵ دقیقه مطالعه + ۵ دقیقه استراحت)که قرار نیست یه ساعت طولانی وخسته کننده باشه.
به قول جیمز کلیر (در کتاب عادت های اتمی): [انگیزه میاد، وقتی شروع کنی.]
2. نقش معنا و هدف:
از یه جنبه انگیزه را میتوان در معنا وهدف های مهم زندگی نیز یافت.روان‌شناس ویکتور فرانکل در نظریه «معنادرمانی» میگه: اگر فرد بدونه چرا باید کاری رو انجام بده، چگونگی انجامش رو پیدا می‌کنه. مثال کنکوری:
[داوطلبی که دلیل شخصی و عمیق برای موفقیت در کنکور داشته باشه، پایدارتر از کسی است که فقط تحت فشار بیرونی درس می‌خونه و میتونه با سختی های مسیر هم راحت تر کنار بیاد]
رد پای تصور غلط از انگیزه در زندگی کنکوری‌ها:
واقعیت: «باید شروع کنم تا انگیزه بیاید.»
(مثلاً اگر یک داوطلب منتظر حس و حال خوب بماند، ساعت‌ها و روزها می‌گذرد و او هنوز هیچ صفحه‌ای نخوانده.اما اگر بگوید: «فقط همین یک تست را می‌زنم» یا «فقط ۱۰ دقیقه این درس را می‌خوانم»، بعد از همان شروع کوچک، انرژی و انگیزه ادامه پیدا می‌کند.)
پس برای شروع چه کار کنیم؟
- 1. با قدم های کوچک شروع کن: حتی یک ربع مطالعه بهتر از منتظر انگیزه ماندن است.
- 2. به خودت جایزه بده: بعد از هر جلسه کوتاه مطالعه، یک پاداش کوچک (چای، موسیقی، یا استراحت کوتاه) برا خودت در نظر بگیر.
- 3. هدفت را یادآوری کن: چرا می‌خواهی قبول شوی؟ رشته، دانشگاه، یا آینده شغلی این «چرا» انرژی روزهای سخت است.
